مشکلات مربوط به سیر و حرکت در راه آهن ایران
مشکل سیر و حرکت به طولانی بودن مدت زمان حرکت کالاهای ترانزیت از مبادی ورودی تا دروازه های خروجی مربوط می شود. برطرف شدن مشکلات این بخش در جهت کوتاه کردن مدت زمان حمل کالاها، رغبت صاحبان کالا را در استفاده از راه آهن برای حمل بار افزایش می دهد. در این متن عناوین زیر را خواهید دید:
- مدت زمان انجام امور گمرکی
- ویژگی های جغرافیایی راه آهن ایران
- مشکلات سیر و حرکت
- بازدهی سرمایه گذاری در حمل و نقل ریلی
- سیاست های دولت در خصوص حمل و نقل ریلی
- چشم انداز ریلی ایران
مدت زمان انجام امور گمرکی
با توجه به اطلاعات موجود، مدت زمان حمل واگن های ترانزیتی برای دو مسیر سرخس-رازی و سرخس-بندرعباس با احتساب زمان توقف به منظور تعویض بوژی (توضیح آنکه به لحاظ یکسان نبودن عرض خطوط نماینده راه آهن ایران با خطوط راه آهن کشورهای CIS ضروری است. واگن های ترانزیت هنگام ورود به کشور و با برعکس، تعویض بوژی شوند) و یا انجام امور گمرکی و همچنین ضرورت حضور نماینده صاحب کالا و مسائلی از این قبیل حدود 5 الی 8 روز می باشد. در حالیکه مدت زمان حرکت واگن ها در مسیرهای یاد شده با توجه به اطلاعات فنی به صورت زیر است:
- رازی-تهران= 23.5 ساعت
- سرخس-تهران= 29.5 ساعت
- تهران-بندرعباس= 39.2 ساعت
ویژگی های جغرافیایی راه آهن ایران
موقعیت جغرافیایی و ژئو استراتژیک کشورمان و واقع شدن آن در چندین مسیر ترانزیتی، شرایط و جایگاه ویژه ای را برای ایران ایجاد کرده است. در این میان شبکه شبکه سراسری راه آهن با اتصال کشورهای آسیای میانه و حوزه قفقاز به خلیج فارس و آسیای جنوبی به اروپا می تواند به صورت یک پل ارتباطی موجب انتقال ارزان کالا در کوتاه ترین مسیر شود.
مشکلات سیر و حرکت
در سال های اخیر به منظور بهره برداری از مزایای که به لحاظ موقعیت جغرافیایی برای ترانزیت بار نصیب کشور شده، تلاش های ارزنده ای از سوی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته که بهبود عملکرد شبکه ریلی را به همراه داشته است. ولی به سبب تنگناهایی که در ساختار تشکیلاتی راه آهن وجود دارد، هنوز با شرایط دلخواه فاصله فراوانی داریم.
علاوه بر مشکلات بالا، سایر تنگناهای بخش راه آهن به شرح زیر می باشد:
- سنگین بودن سرمایه گذاری اولیه
- قابلیت انعطاف پذیری کم در برابر نواسانات تقاضا
- عدم امکان ارائه خدمات درب به درب برای بارهای غیر انبوه و غیر مستمر
- محدودیت حمل و نقلی در شیب و فرازهای بالا
- کمبود تخصص های موردنیاز راه آهن در بازار کار
- مشکلات ناشی از وابستگی تکنولوژیک به خارج از کشور (تحریم ها و غیره)
- دولتی بودن حمل و نقل ریلی
- کمبود سیستم های پیشرفته در زمینه های آمار واطلاعات، کنترل پروژه، انبارداری، تدارکات، مالی و اداری
- تمرکز شدید فعالیت ها و سیاست گذاری ها در پایتخت
- عدم تفکیک فعالیت های زیربنایی و بهره برداری
- ضعف استقرار نظام بازرگانی مطلوب در راه آهن
- فرسودگی شبکه خطوط و ناوگان
- ضعف سیستم های تعمیرات و نگهداری استاندارد
- کمبود نیوری انسانی متخصص و توزیع نامناسب آن
- کمبود امکانات در زمینه تخلیه و بارگیری
- عدم تناسب بین حجم پروژه ها و اعتبارات و طولانی شدن زمان اجرا
- مشکلات نیروی انسانی در ارتباط با انگیزش، آموزش و تهیه ابزار کار مناسب
- بهره برداری از خطوط جدید قبل از تکمیل آن
- سهم ناچیز بخش خصوصی در مدیریت و سرمایه گذاری صنعت حمل و نقل ریلی
- وجود قوانین و مقررات دست و پاگیر
- عدم تناسب بین ظرفیت و تقاضا در پاره ای از محورها
- عدم تجهیز کامل و فراگیر محورهای مختلف راه آهن به سیستم علائم مناسب و رادیویی
- عدم اتصال کامل شبکه به قطب های بار و مسافر
- عدم تناسب ظرفیت ناوگان با خط
- طولانی بودن سیکل خریدهای خارجی جهت تهیه قطعات یدکی ضروری و مشکلات استفاده از خطوط اعتباری (Credit-Line)
بازدهی سرمایه گذاری در حمل و نقل ریلی
بازدهی سرمایه گذاری در راه آهن به سه بخش زیر قابل تفکیک است:
- سود دهی شرکت
- صرفه جویی های حاصل از حمل و نقل ریلی بین شهری
- منافع اجتماعی
اصولا در دنیا شرکت های توانمند حمل و نقل ریلی از حاشیه سود دهی اندکی برخوردارند. در مقابل، صرفه جویی ها و منافع اجتماعی حاصله از توسعه راه آهن توسط اقتصاد ملی جذب می گردد. بنابراین اغلب دولت ها با احتساب این منافع اجتماعی در بخش حمل و نقل ریلی سرمایه گذاری می کنند.
سیاست های دولت در خصوص حمل و نقل ریلی
الف) چنانچه سیاست دولت افزایش سهم حمل و نقل باری در کل حمل و نقل کشور باشد، ضرورت دارد به ازای هر یک درصد افزایش سهم حمل و نقل ریلی، خرید تعداد 15 دستگاه لکوموتیو و 497 دستگاه واگن و احداث حدود 262 کیلومتر خط جدید در برنامه های ملی کشور منظور شود.
ب) چنانچه سیاست دولت افزایش سهم حمل و نقل ریلی مسافری در کل حمل و نقل کشور باشد، ضرورت دارد به ازای هر یک درصد افزایش سهم حمل و نقل ریلی خرید 29 ست ریل باس و 6 ست ترن برای مسافران بین شهری و 13 دستگاه واگن مناسب برای مسافران حومه ای خریداری شود.
چشم انداز ریلی ایران
راه آهن ملی، در صورت سرمایه گذاری و گسترش فضایی با پوشش بهینه قطب های بار و مسافر کشور با کمترین شاخص تراکم (3 کیلومتر مربع)، حدود 70درصد قطب های تجاری، صنعتی، معدنی، کشاورزی و توریستی کشور تحت پوشش قرار می دهد. شبکه ریلی با دارا بودن ویژگی هایی از قبیل توان جابجایی بار انبوه، ناوگان محکم (با 30 سال عمر صنعتی) و صرفه جویی مستقیم و غیر مستقیم (با 80درصد صرفه جویی انرژی، 24 برابر صرفه جویی در هزینه تصادفات و 50 برابر صرفه جویی در خسارت های زیست محیطی نسبت به حمل و نقل جاده ای) قدرتمندترین اهرم حمل و نقلی است که می تواند در پیوند مناطق مختلف نقشی اساسی ایفا کند.
پس بدین ترتیب دیدیم که سیر و حرکت در صنعت حمل و نقل ریلی چه مشکلاتی را دارا می باشد. این مقاله را با توضیح در خصوص مدت زمان امور گمرکی آغاز کردیم و با بازدهی سرمایه گذاری در حمل و نقل ریلی، سیاست های دولت در خصوص حمل و نقل ریلی و چشم انداز ریلی ایران به پایان رساندیم. از شنیدن نظرات شما بی شک خوشحال خواهیم شد.