کریدور ترانزیتی ریلی راه آهن ایران

در مقالات قبل دیدیم که حمل و نقل ریلی در ایران چه مسیری را طی کرد و چگونه توسعه یافت. در این متن از پتانسیل های راه آهن تا وضعیت بین المللی راه آهن ایران و ترانزیت و کریدور ترانزیتی ریلی راه آهن با شما سخن خواهیم گفت.

پتانسیل راه آهن ملی

راه آهن به طور کلی دارای پتانسیل ها و توانایی هایی است که در صورت بکارگیری صحیح آن ها به عنوان یکی از عمده ترین بخش های زیربنایی کشور در خدمت توسعه ملی قرار خواهد گرفت. اهم این توانایی ها عبارتند از:

1. حمل و نقل انبوه
2. حمل و نقل در مسیرهای طولانی
3. ایمنی بالا
4. استهلاک کم خط و ناوگان
5. مصرف انرژی کمتر
6. آلودگی کمتر محیط زیست
7. اشغال اراضی کمتر نسبت به جاده های هم ظرفیت
8. ارائه خدمات مناسب برای نظام دفاعی کشور در شرایط بحرانی
9. امکان جابجایی مسافر انبوه در حومه شهرهای بزرگ
10. امکان بهره برداری از قطارهای سریع السیر
11. امکان تبدیل خطوط شبکه آنالوگ به شبکه برقی
12. جذابیت سفر با راه آهن برای مسافرین
13. امکان اعمال موثرتر سیاست ها و برنامه های توسعه به خاطر مدیریت متمرکز در بخش بهره برداری
14. سرمایه گذاری و ارز بری کمتر در توسعه ناوگان نسبت به حمل و نقل هوایی
15. ارزان بودن قیمت جابجایی با شبکه ریلی
16. وجود امکانات گسترده و بعضا کم استفاده شده با قابلیت درآمدزایی بالا
17. امکان بسیج عوامل انسانی در جهت اهداف معین به علت دلبستگی و تعصب سازمانی کارکنان به راه آهن
18. وجود سازمان عظیم، گسترده و منسجم برای اجرای عملیات کلان و کمک به توسعه اقتصادی کشور
19. وجود توان مهندسی در طراحی و ساخت خطوط راه آهن
20. قابلیت مانور در انتخاب نوع و ترکیب حمل و نقل بار و مسافر در شبکه

نگاهی به آمار راه آهن ملی

راه آهن ایران جمعا 11.106 کیلومتر راه آهن را در ایران تحت فعالیت داشت که از این میزان 8565 کیلومتر خطوط اصلی و 2541 کیلومتر خط فرعی می باشد. 1300 کیلومتر از کل خطوط دو خطه و 146 کیلومتر برقی است. در مسیر خطوط 347 تونل، 350 پل به طول 263 کیلومتر و 360 ایستگاه احداث شده. بلندترین ارتفاع خطوط 2500 متر و کمترین آن منفی 20 متر است.

همچنین حدودا سالانه 21.3 میلیون مسافر با ترن مسافرت کرده اند. تناژ بار حمل شده، 32978 هزار تن بوده که بیشترین سهم آن (62 درصد) مربوط به زغال سنگ و سایر مواد معدنی، 13درصد مواد نفتی، 11درصد را آهن آلات و کالاهای صنعتی تشکیل می داده.

با توجه به غلبه مطلق حمل و نقل جاده ای در ایران راه آهن جمهوری اسلامی برای در اختیار گرفتن 3.5درصد حجم مسافر و 8.5درصد بار از مجموع کل را برنامه ریزی کرده است. نقشه زیر پراکندگی خطوط آهن را نشان می دهد.

وضعیت بین المللی راه آهن ملی

برخلاف حمل و نقل ترانزیت جاده ای که در ایران بسیار معمول می باشد و تریلی و کامیون های کانتینری و یخچال دار مرتبا بین ایران، آسیا و اروپا در حرکت می باشند، راه آهن ایران تجربه بین المللی زیادی ندارد. تجارب بین المللی راه آهن در چهار حوزه خلاصه گردد.

1. راه آهن ایران-ترکیه
2. راه آهن ایران-آذربایجان (روسیه)
3. راه آهن زاهدان-کویته (پاکستان)
4. راه آهن طلایی مشهد-سرخس-تجن

از نظر محورهای ترانزیت بین المللی دو مسیر راه آهن سراسری بندر امام خمینی-بندر ترکمن و بندرعباس-بافق-تهران حائز اهمیت است.

معرفی ترانزیت و کریدور ترانزیتی ریلی راه آهن ملی

کریدور ترانزیتی بندرعباس-سرخس

این کریدور با طول خط حدود 1619 کیلومتر و ظرفیت حمل 5 میلیون تن بار در سال با افتتاح محور بافق-مشهد در اردیبهشت ماه 84، فاصله حمل و نقل در مسیر سرخس-بندرعباس، بیش از 800 کیلومتر و مدت آن از 6 روز به 4 روز تقلیل یافت. کاهش مسافت و زمان، موجب پایین آمدن 15 الی 20 درصدی هزینه حمل و نقل و درنهایت افزایش تناژ بار و رشد درآمد ارزی کشور شده است.

گفتنی است عملیات اجرایی این مسیر 800 کیلومتری با 200 کیلومتر خطوط انشعابی به معادن سنگان و پرواده، در مدت چهار سال و دو سال سریعتر از زمان پیش بینی شده، به دست متخصصین توامند ایرانی به پایان رسید و به جز کوتاه نمودن مسیر ترانزیت موجب برقراری ارتباط بین مراکز تولید و معادن غنی سنگ آهن پادرملو، سه چاهون، سنگان و ذغال سنگ پرواده به کارخانه های تولید فولاد اصفهان و سایر نقاط صنعتی کشور شد.

کریدور ترانزیتی رازی-کرمان-زاهدان-میرجاوه (شرقی-غربی)

به فاصله حدود 2496 کیلومتر و ظرفیت سه میلیون تن بار در سال. از خصوصیات بارز این مسیر که در حال حاضر به صورت کریدور ترکیبی فعال می باشد، اتصال شبکه ریلی ترکیه و کشورهای اروپای شرقی به پاکستان، هندوستان و آسیای جنوب شرقی است.

کریدور ترانزیتی بندرعباس-بندر امیرآباد (شمال-جنوب)

طول این خط حدود 1795 کیلومتر و ظرفیت حمل آن یک میلیون تن در یال می باشد. با تجهیز بندر امیرآباد در ضلع جنوبی دریای خزر و اتصال آن به شبکه راه آهن سراسری، امکان حمل کالا و دسترسی همسایگان شمالی کشور به آب های آزاد خلیج فارس و دریای عمان میسر شد. از ویژگی های بارز این مسیر کاهش 40درصدی هزینه حمل و امنیت بالای آن می باشد.

کریدور رازی-سرخس

با طول خط حدود 2008 کیلومتر و ظرفیت حمل دو میلیون تن بار در سال.

کریدور جلفا-سرخس

با طول حدود 1936 کیلومتر و ظرفیت حمل دو میلیون تن بار در سال.

کریدور ترانزیتی بندر امام-بندر امیرآباد

طول حدود 1337 کیلومتر و ظرفیت حمل یک میلیون و دویست هزار تن بار در سال.

کریدور بندرعباس-رازی

طول حدود 2331 کیلومتر و ظرفیت حمل دو میلیون تن بار در سال.

کریدور ترانزیتی بندرعباس-جلفا

با طول 2259 کیلومتر و ظرفیت حمل دو میلیون تن بار در سال.

کریدور بندر امام-جلفا

با طول 1801 کیلومتر و ظرفیت حمل دو میلیون و سیصد هزار تن بار در سال.

کریدور ترانزیتی رازی-بندر امیرآباد

طول حدود 1374 کیلمتر و ظرفیت 1.200.000 تن در سال.

پس بدین ترتیب دیدیم که پتانسیل های راه آهن ملی چیست، آمارهای خطوط ریلی و وضعیت مسیرهای بین المللی را چک کردیم. همچنین در ادامه دیدیم که کریدورهای ترانزیتی ایران کدامند و چه ویژگی هایی دارند.