حمل و نقل ترکیبی و مزایای آن

به مسیری که یک محموله باید طی کند فکر کنید. در بسیاری از مواقع، یک روش برای انتقال محموله از مبدا و مقصد وجود ندارد و باید انتقال با ترکیبی از چند روش هوایی، زمینی که خود شامل روش های جاده و ریلی می شود و همچنین روش دریایی ترکیب شود. این روش حمل و نقل ترکیبی است. در برخی از منابع نیز ممکن است با نام “حمل و نقل چند وجهی” و یا “مرکب” مواجه شوید. در این مقاله عناوین زیر را خواهید دید:

• مقدمه ای بر حمل و نقل مرکب
• مزایای حمل و نقل مرکب
• تاثیرات حمل و نقل مرکب

مقدمه ای بر حمل و نقل ترکیبی

افزایش روز افزون جمعیت جهانی، لزوم تولید بیشتر را به همراه می آورد و همزمان با آن میزان جابجایی کالا در سطح بین المللی نیز گسترش می یابد. در این میان مهم ترین عامل برای سرعت بخشیدن به حمل و نقل کالا، استاندارد نمودن و هماهنگی فعالیت های گوناگون این صنعت می باشد. با توجه به لزوم این هماهنگی و یکسان سازی در جابجایی کالا در سال 1977 اتاق بازرگانی بین المللی سندی را دال بر تایید حمل و نقل ترکیبی (Combined Transport) تصویب نمود. تجارت و توسعه ملل متحد، انکتاد (UNCTAD) بر این سیستم حمل و نقل در سطح جهانی نظارت می نماید. آنچه مسلم است توسعه سرویس های حمل و نقلی موثر و کارا که تامین کننده نیاز بخش تجاری باشد در شرایط سیاسی و اقتصادی مطلوب تحقق خواهد یافت.

از یک سو دولت ها به منظور تشویق صادرات خود بر گسترش سرویس های حمل و نقلی تاکید می ورزند و از سوی دیگر شرکت ها و سازمان ها و دست اندرکاران حمل و نقل درصدد یافتن راه هایی برای کاهش هزینه ها می باشند. شرکت ها و موسسات حمل و نقل دریایی ایران چنانچه نتوانند به گونه ای خود را به شبکه ترانسپورت چندوجهی متصل سازند از مزایای رو به افزایش آن بی بهره ماند توسعه آتی آن ها نیز با مشکل مواجه خواهد شد.

مزایای حمل و نقل ترکیبی

الف) کاهش انرژی

در سال های اخیر دولت ها مرتبا در صدد یافتن راه هایی برای کاهش مصرف انرژی به ویژه در بخش ترانسپورت بوده اند. سیستم های حمل و نقل ریلی در عیت حال که ارائه کننده ظرفیت بالای حمل می باشند در مقایسه با سیستم های دیگر (هوایی، دریایی و جاده ای) صرفه جویی بالایی در سوخت عرضه می نمایند. با توجه به اینکه راه آهن در اکثر کشورها، دولتی می باشد؛ از همین روی دولت ها از این اهرم استفاده نموده سعی دارند سیستم های ریلی خود را به شبکه تجارت بین المللی شامل حمل دریایی و جاده ای متصل نمایند.

ب) سرعت حمل

یک سرویس مشترک مرکب از کانتینر، کشتی های رو-رو (Roll-on/Roll-on)، ریل و جاده اجازه خواهند داد بار در بنادر به سرعت از یک وسیله حمل به وسیله دیگر منتقل شود (Trans-shipment) و بدین طریق از تاخیر در تخلیه و بارگیری و بالطبع هزینه های مرتبط بر آن که در سیستم های سنتی رایج است، جلوگیری گردد.

پ) بهبود هزینه ها و زیرساخت ها

حمل و نقل ترکیبی بهترین شیوه بهره برداری از واحدهای حمل و نقل و امکانات زیربنایی موجود را در مقابله با هزینه های روبه افزایش (به ویژه در مورد دستمزدها و سرمایه گذاری ها) امکان پذیر ساخته و توسعه سرمایه گذاری های متمرکز را نیز تشویق می نماید.

ت) تسهیل پروسه حمل

با استفاده از سیستم ترانسپورت عبوری، تهیه و کنترل اسناد، تعرفه ها، مسئولیت ها و غیره بسیار سهل می گردد و این امر به نوبه خود مزایایی در فاینانس و بیمه محصولات صادراتی عرضه می دارد.

ث) توازن سرعت و هزینه

سرعت در ترانزیت بار به ویژه در مورد کالاهای CIF (کالاهایی که قیمت آن بر مبنای تحویل در مقصد محاسبه می گردد و شامل هزینه حمل است. در مقابل قیمت FOB کالا است که بر مبنای تحویل در بندر مبدا محاسبه شده و بالطبع هزینه حمل و سایر هزینه های جانبی بر عهده خریدار می باشد) منجر به پرداخت و دریافت سریع کالا و هزینه های حمل می گردد. به علاوه وارد کننده با اطمینان از دریافت سریع کالا موجودی انبار خود را به حداقل می رساند و از این طریق از مسدود شدن بخش عمده ای از سرمایه در گردش خود جلوگیری می نماید.

ج) کاهش هزینه

هزینه نسبتا پایین سیستم حمل و نقل ترکیبی بهترین چشم انداز را برای بهره برداری از منابع جهانی نوید می دهد.

چ) افزایش یکپارچگی

بکارگیری این شیوه به یکسان سازی فعالیت ها و کدهای مشترک در سطح بین المللی کمک می نماید. مشخصه های مشترک برای کانتینرها، کدهای مشترک برای مسئولیت های شرکت های حمل و نقلی، یکسان سازی تنظیم مدارک و غیره از این جمله اند. پیشرفت در این زمینه ها منجر به تفاهم و ایجاد اطمینان بیشتر در میان جوامع تجاری جهان شده و به توسعه بازرگانی بین المللی کمک خواهد نمود.

ح) افزایش بهره برداری از سرمایه

مزایا و کاربردهایی که با استفاده از سیستم های مشترک بدست خواهد آمد، مانند استانداردهای بین المللی (ISO) برای کانتینرها و تجهیزات، منجر به حداکثر بهره برداری از سرمایه های موجود خواهد شد.

خ) آینده ای روشن

توانایی ها و قابلیت های سیستم های حمل و نقل ترکیبی، دورنمای روشنی برای حفظ و توسعه بازرهای صادراتی  به شرکت های کشتیرانی می دهد.

د) شرایط بهتر کالا

کالاهایی که با استفاده از سیستم های ترکیبی حمل می شوند، معمولا در شرایطی بهتر از طرق سنتی به دست مصرف کننده می رسند. این مسئله امتیاز بزرگی است که به موسسات حمل و نقلی در توسعه کیفیت خدمات رسانی آن ها کمک می نماید.

تاثیرات حمل و نقل مرکب

از دیدگاه اقتصاد کلان نیز رشد سریع تر اقتصاد با استفاده بهینه از سیستم های حمل و نقل و تولید موثر و کارایی این شبکه عملی می گردد. این خود باعث می گردد که رشد اقتصادی بدون افزایش در هزینه های جابجایی کالا صورت گیرد که اثری مطلوب در عدم افزایش تورم و حتی کاهش آن را در پی خواهد داشت. بر این اساس اهمیت شبکه حمل و نقل چند وجهی و اثرات آن بر اقتصادهای در حال توسعه را می توان به صورت زیر جمع بندی نمود:

1. حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی می تواند نفوذ و تاثیر بسیار زیاد بر ساختار بازرگانی کشورهای در حال توسعه بگذارد. این تاثیر مثبت باعث رونق بازرگانی خارجی و افزایش صادرات کشور می گردد.
2. حمل و نقل مرکب موجب می شود مصرف کننده حق انتخاب بیشتری در مورد کالای مطلوب خود داشته باشد.
3. توسعه و استفاده بیشتر از حمل و نقل مرکب موجب افزایش رشد اقتصادی با بهره گیری از تولید انبوه در مقیاس وسیع می گردد.
4. این روش از حمل و نقل موجب افزایش بازده زیرساخت ها و وسایل ترابری، بالا بردن قدرت و توان تخصصی در تولید انبوه در مقیاس وسیع می گردد.
5. حمل و نقل مرکب هزینه تمام شده کالاهای تجاری را پایین آورده و امکان دسترسی به بازارهای رقابتی را برای آن ها فراهم می سازد. بنابراین تولید کنندگان کالاها اعم از صنعتی و کشاورزی می توانند محصولاتشان را با صرف کمترین هزینه و به صورت رقابتی در بازارهای داخلی و بین المللی پخش و به فروش برسانند. حمل و نقل چند وجهی در مقایسه با سیستم های سنتی با استفاده امکاناتی نظیر تکنولوژی بالاتر، نیروی کار کمتر، هزینه های مکاتبات تجاری پایین تر، برنامه ریزی بهتر و نظایر آن هزینه پایین تری را به تولید کنندگان و بازرگانان تحمیل می کند که این امر به نوبه خود بر قیمت تمام شده کالا برای مصرف کننده تاثیر می گذارد.
6. تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد که هزینه های مصرفی در سیستم حمل و نقل سنتی، بوروکراسی و مراحل دست و پاگیر اداری با استفاده از حمل و نقل ترکیبی تقلیل می یابد. این امر نشات گرفته از بازدهی بالای ترکیب شبکه های مختلف (زمینی-ریلی-دریایی-هوایی) می باشد. عوامل دیگری نیز مانند کاسته شدن هزینه های فهرست گیری کالاها، هزینه های لجستیکی نظیر انبارداری، کاهش تعرفه ها و صرفه جویی در زمان بررسی و اجرای قوانین خاص در مورد هر کالا و بعضا کسب دستور و اخذ موافقت مقامات بالا، کاهش هزینه های بسته بندی، پرداخت های مرتبط با سرویس دهی به صاحبان کالا، هزینه های وسیع عملیات بندری انبار، ترمینال، بارگیری، مخارج نگهداری و عملیاتی خود وسایل حمل و نقل (کامیون، کشتی، هواپیما و قطار) و نظایر آن ها در کاهش کل هزینه حمل و نقل به صورت ترکیبی نسبت به شیوه های سنتی موثر است.
7. افزایش بازده اقتصادی و رقابت تعداد بیشتری از تولیدکنندگان سبب سقوط قیمت ها و افزایش قدرت انتخاب مصرف کنندگان می گردد. این مهم فقط با وجود شبکه منظم حمل و نقل و توزیع فیزیکی کارآمد قابل اجرا است.
8. استفاده از حمل و نقل ترکیبی در ارائه خدمات دولتی نظیر سرویس های اضطراری در صدور و ورود کالاهای اساسی، در مواقع حادثه های غیر مترقبه و طبیعی که دولت نیاز به جابجایی کالا، چه از خارج از کشور و چه در داخل مملکت، دارد می تواند بسیار مفید و موثر واقع گردد.
9. وجود یک شبکه حمب و نقل موثر سبب می گردد که کارخانجات بزرگ تولیدی در فواصل دور از مراکز مصرف و مناطق غیر متمرکز جمعیتی قرار گرفته و بدین وسیله از آلودگی محیط های زیست شهری و مراکز جمعیتی کاسته شود. این مسئله همچنین موجب استفاده برنامه ریزی شده از سرزمین مبتنی بر طرح های آزمایشی می گردد.این برخورداری از این مشخصه ناشی از اثرات موثر و بازده بالای حمل و نقل مرکب می باشد که کالاهای تولیدی با صرف هزینه پایین می توانند به مقصد نهایی برسند.
10. حمل و نقل مرکب برای کشورهایی که به دریا راه ندارند و نیز برای ممالک واقع در مسیرهای ترانزیت بسیار مفید می باشد، از این رو که کشور مقصد می تواند بدون دغدغه تشریفات غیر ضروری و با هزینه پایین کالاهای مورد نیاز خود را وارد نماید. در عین حال کشور ترانزیت نیز از طریق دریافت حق العبور حمل کالا از درون کشور خود و فروش خدمات گوناگون، به منابع درآمدی پایداری دست می یابد.

بنابراین دیدیم که حمل و نقل ترکیبی چیست و چقدر حائز اهمیت است. با هم مزایا و تاثیرات این روش حمل و نقل رو دیدم و در مقاله بعد در حوزه لجستیک بین الملل تصمیم داریم تا خصوص اشکال مختلفی عملیاتی که در این مدل حمل و نقلی موجود است، حرف بزنیم.