لجستیک چیست؟ بحش اول
لجستیک چیست؟ لجستیک، که بخشی از مدیریت زنجیره تأمین است، به حرکت مؤثر کالاها، خدمات و اطلاعات مرتبط در تمامی مراحل رسیدن به مصرف‌کننده با توجه به خواسته‌های مشتریان می‌پردازد. این حوزه شامل مدیریت منابع و مواد مختلف، اعم از تجهیزات گرفته تا مواد خوراکی می‌شود. لجستیک نظامی بیشتر بر تأمین و حمایت از نیازهای ارتش از جمله خوراک و مهمات تمرکز دارد، در حالی که لجستیک مدنی به مدیریت حرکت کالاها از نقطه تولید تا مصرف و ذخیره‌سازی آن‌ها می‌پردازد. همچنین در بخش‌هایی مانند خدمات شهری و پس از فروش، لجستیک نقش مهمی در مدیریت و توزیع این سرویس‌ها دارد.
لجستیک به فرآیند حرکت مواد و محصولات از مرکزی به مرکز دیگر اشاره دارد و بخش عمده‌ای از هزینه‌های یک سازمان را به خود اختصاص می‌دهد، بدون اینکه با جریان مواد در درون مراکز تولید یا کارخانه‌های مونتاژ در ارتباط باشد. هزینه‌های لجستیکی در اقتصادهای بزرگ مانند ایالات متحده و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، نزدیک به ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی آن‌ها را شامل می‌شود. برای مدیریت پیچیدگی‌های لجستیک و بهینه‌سازی استفاده از منابع، از نرم‌افزارهای تخصصی شبیه‌سازی و تحلیل استفاده می‌شود. کسی که در این حوزه کار میکند، لجستیشن نام دارد.
واژه شناسی
اصطلاح لجستیک که از فرانسوی logistique گرفته شده، برای اولین بار در کتاب “خلاصه‌ای از هنر جنگ” توسط ژومینی، افسر سوئیسی، در سال ۱۸۳۰ به کار رفت. این واژه برگرفته از کلمه فرانسوی logis به معنای اقامتگاه است و در گذشته به افسران با نام‌های نظیر maréchal des logis اطلاق می‌شد. این نام‌ها نهایتاً به کاربرد واژه لجستیک برای توصیف وظایف مربوط به انتقال و حرکت ارتش انجامید. استفاده از این اصطلاح به عنوان خالق آن شناخته شده و در سال ۱۸۳۲ توسط شامبره، بیان شد که این اتیمولوژی منحصر به فرد است. علاوه بر این، logistique در متون قدیم ریاضی با منشأ یونانی به معنای محاسباتی اشاره دارد و برخی بر این باورند که لجستیک ریشه در این مفاهیم ریاضی دارد.
تعریف لجستیک
جومینی ابتدا لجستیک را به عنوان هنر سازماندهی هماهنگ حرکات و ترتیب نیروها در ارتش تعریف کرد. شابه‌ای لجستیک در دانشنامه‌های مختلف، مواردی نظیر تهیه، نگهداری و انتقال مواد، کارکنان و تأسیسات را در بخش‌های نظامی و هماهنگی دقیق عملیات پیچیده شامل افراد و تدارکات را دربرمی‌گیرد. از دیدگاه شورای متخصصان مدیریت زنجیره‌تأمین، لجستیک فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل حملونقل و انبارداری کالاها به نحوی کارآمد و مطابق با نیازهای مشتریان است.
در حوزۀ دانشگاهی، مفاهیم مدیریت عملیات و تولید به فعالیت‌های مرتبط با تغییرات در مکان‌های تجاری مختص و لجستیک به توزیع و حرکت محصولات در سرزمین اختصاص دارد. گاهی اوقات، این دو حوزه به دلیل شباهت‌هایی به هم نزدیک می‌شوند و در بعضی مواقع، مفهوم مدیریت زنجیره‌تأمین که دیدی یکپارچه به تولید و لجستیک از مبدأ تا مصرف ارائه می‌دهد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصطلاحات مربوط به این حوزه‌ها گاهی اوقات ممکن است به دلیل تغییرات معنایی در اثر تبلیغات، دچار تحول گردند.
فعالیت های لجستیکی
فعالیت‌های لجستیکی شامل پردازش سفارش‌ها، مدیریت موجودی و حملونقل محصولات است. پیشرفت‌های فناورانه باعث شده پردازش سفارش‌ها سریع‌تر و کارآمدتر صورت پذیرد. داشتن موجودی کافی از محصولات، هم هزینه‌های حملونقل را کاهش می‌دهد و هم به مقابله با نوسانات تقاضای مشتری کمک میکند، ولی نیاز به سرمایه‌گذاری و انبارداری دارد. حملونقل نقش اساسی در دسترسی به بازارهای وسیع‌تر دارد و بزرگترین بخش هزینه‌های لجستیکی را به خود اختصاص می‌دهد. سیاست‌های حملونقل و مدیریت انبار به هم مرتبط‌اند و به‌طور قابل توجهی بر کیفیت خدمات به مشتریان تأثيرگذار هستند.
به دلیل گسترش معاملات آنلاین، نیاز به لجستیک الکترونیکی افزایش یافته است که عمدتاً به مدیریت ارسال کالاهایی با ارزش کمتر از 100 دلار به نقاط مختلف جهان می‌پردازد. در این نوع لجستیک، تقاضا به صورت نامنظم و موجی است، برخلاف لجستیک سنتی که با تقاضای پایدار و پیوسته مواجه است. لجستیک ورودی، شامل خرید و انتقال مواد و قطعات به کارخانجات و فروشگاه‌ها می‌شود. در مقابل، لجستیک خروجی، به ذخیره‌سازی و انتقال محصول نهایی به کاربر نهایی و مدیریت اطلاعات مرتبط می‌پردازد. این خدمات تخصصی در حوزه لجستیک را می‌توان در ابعاد ورودی و خروجی تقسیم‌بندی کرد.
- لجستیک تهیه و تدارک
- لجستیک توزیع
- لجستیک پشتیبانی پس از فروش
- لجستیک معدوم‌سازی
- لجستیک بازگشتی
- لجستیک سبز
- لجستیک بین‌المللی
- لجستیک داخلی کسب‌وکار
- خدمات کانسی‌یرژ (پذیرایی و پشتیبانی ویژه)
- قابلیت اطمینان، دسترسی و نگهداری
- لجستیک کنترل دارایی‌ها
- لجستیک مواد ویژه نمایشگاه‌ها
- لجستیک اضطراری
- لجستیک تولیدی
- لجستیک ساخت و ساز
- لجستیک پروژه‌های سرمایه‌گذاری
- لجستیک دیجیتال
- لجستیک بشردوستانه
لجستیک تدارکات
فعالیت‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که از تحقیقات بازار تا کنترل سفارش‌ها امتداد دارد و اهداف آن گاهی متضاد هستند، مانند افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها در حالی که امنیت تامین را حفظ میکند.
لجستیک پیشرفته
عملیات ضروری برای اجرای استراتژی‌های لجستیکی، و لجستیک بین‌المللی مدیریت جریان کالا در سطح جهانی است که از سیستم‌های حمل و نقل چندبعدی استفاده میکند.
لجستیک توزیع
مسئول رساندن محصولات به مشتری، شامل سفارش‌گیری، انبارداری، و حمل و نقل است. لجستیک دفع با کاهش هزینه‌ها و بهبود خدمات مرتبط با دفع ضایعات سروکار دارد.
لجستیک معکوس
نیز شامل فرآیندهای مربوط به بازیافت و استفاده مجدد از محصولات و مواد است و به جابه‌جایی محصولات از مقصد نهایی برای بازیابی ارزش یا دفع مناسب می‌پردازد.
لجستیک سبز
به فعالیت‌هایی اشاره دارد که با هدف کاهش تأثیرات زیست‌محیطی از طریق بهینه‌سازی حملونقل، استفاده مؤثر از ناوگان و لجستیک شهری انجام می‌شوند.
لجستیک RAM
مجموعه‌ای از رویکردهای مهندسی لجستیک در کسب‌وکار و نظامی است که بر قابلیت اطمینان، دسترسی و نگهداری تمرکز دارد.
لجستیک کنترل دارایی‌ها
به استفاده‌ی شرکت‌های خرده‌فروش و تأمین‌کنندگان از تجهیزات برای نمایش و تبلیغ محصولات اشاره دارد.
لجستیک اضطراری
روش‌های حملونقل فوری و ویژه را در شرایط ضروری یا بحران‌ها توصیف میکند و معمولاً دولت‌ها، نیروهای نظامی و سازمان‌های کمک‌رسان در آن نقش دارند.
لجستیک تولید
فرایندی است که در آن بر تأمین به موقع و دقیق مواد و محصولات به دستگاه‌ها و ایستگاه‌های کاری درون یک کارخانه یا معدن تمرکز می‌شود تا اطمینان حاصل شود که بهره‌وری واحد تولیدی حفظ و کیفیت محصولات بر اساس نیاز مشتریان بهینه باشد. این فرآیند شامل تولید، آزمایش، حملونقل، ذخیره‌سازی و تدارکات است و هم در تاسیسات موجود و هم جدید قابل پیاده‌سازی است. با کوچک‌سازی سری‌های تولیدی، لجستیک تولید اهمیت بیشتری پیدا میکند تا مشتری‌مداری و بازدهی سرمایه‌گذاری حفظ شوند. در برخی صنایع مانند تولید تلفن‌های همراه، هدف این است که اندازه سری تولیدی به یک واحد برسد تا خواسته‌های فردی مشتریان موثر پاسخ داده شوند. پیگیری و ردیابی در لجستیک تولید ضروری بوده و به‌خصوص در صنعت خودروسازی و پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است.
لجستیک ساخت‌وساز
از سال‌ها پیش توسط تمدن‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است و در دوران کنونی، این بخش به عنصر کلیدی در فرآیندهای ساخت‌وساز تبدیل و به یک حوزه دانش مستقل در زمینه مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک تبدیل شده است.
هفت R
هفت R یک مفهوم محبوب است که برای به‌کارگیری بهترین شیوه‌ها در مدیریت لجستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد و شامل موارد زیر است:
- محصول درست (که شامل اطلاعات صحیح در مورد آن باشد)
- به مقدار درست
- در زمان درست
- در شرایط درست
- در مکان درست
- به مشتری درست
- با منابع مالی درست
لجستیک نظامی
در استراتژی نظامی، حفظ خطوط تدارکات و ممانعت از استفاده دشمن از آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و گاه به عنوان مهم‌ترین جزء استراتژی نظامی شناخته می‌شود. تاریخ نشان داده است که بزرگانی مانند اسکندر مقدونی، حنبعل، و دوک ولینگتون در این زمینه نوابغ به شمار می‌آیند. برخی شکست‌های مهم نظامی مانند شکست بریتانیا در جنگ استقلال آمریکا و شکست محور در آفریقا در جنگ جهانی دوم به ناکارآمدی خطوط لجستیکی نسبت داده‌اند. در صنایع نظامی از پشتیبانی لجستیک یکپارچه (ILS) برای تضمین پشتیبانی آسان و مقرون‌به‌صرفه یک سیستم استفاده می‌شود.
در لجستیک نظامی، مدیریت انتقال منابع در زمان و مکان مورد نیاز بر عهده افسران لجستیک است. زنجیره تأمین نظامی شامل متغیرهای متعددی از قبیل هزینه، فسادپذیری و تقاضای آینده میباشد. ایالات متحده کلاس‌های تدارکاتی را بر اساس متغیرهای مصرفی مشابه دسته‌بندی کرده تا برنامه‌ریزی بهتری داشته باشد. نرخ مصرف بعضی از منابع مانند مهمات و سوخت در زمان جنگ افزایش می‌یابد، در حالی که برخی دیگر مانند خوراک و پوشاک ثابت می‌مانند. برخی کلاس‌ها نیازمند تجزیه و تحلیل بیشتر با در نظر گرفتن زمان هستند، مانند نیاز به قطعات تعمیر با گذر زمان. تحلیل‌های دقیق و برنامه‌ریزی استراتژیک امکان می‌دهد تا نیروهای مسلح به موقع و با دقت به تجهیزات نیازمند دست پیدا کنند، در حالی که نبود چنین برنامه‌ریزی می‌تواند به نیروهای ناکارآمد و بی‌تجهیز منجر شود.
لجستیک تجاری
لجستیک تجاری به اجرای دقیق فعالیت‌های مرتبط با تأمین، حملونقل، ذخیره‌سازی و توزیع کالاها در زمان، مکان، کمیت، کیفیت و قیمت مشخص، متناسب با نیازهای مشتری اشاره دارد. این رشته تأکید بر مدیریت و بهینه‌سازی چرخه‌های عمر پروژه‌ها و زنجیره‌های تأمین برای افزایش بهره‌وری دارد. تکامل لجستیک تجاری در دهه 1960 و با رونق گیری چالش‌های جهانی در تأمین مواد و محصولات آغاز شد، که منجر به نیاز به متخصصان ماهر در این حوزه شد. لجستیک می‌تواند به دو دسته تمرکز داشته باشد: ورودی، که به جریان و انبار مواد از منبع تا مصرف مربوط است، و خروجی، که به توزیع آن‌ها از مرکز تا مشتری ارتباط دارد. وظایف متخصص لجستیک شامل مدیریت موجودی، خرید، انبارداری و حملونقل است. در نهایت، دو نوع لجستیک وجود دارد: نوع اول بهینه‌سازی جریان پایدار مواد از طریق شبکه حملونقل است، در حالی که نوع دوم بر هماهنگی منابع برای اجرای پروژه‌های خاص تمرکز دارد.
گره های یک شبکه توزیع
شبکه توزیع کالاها دارای واسطه‌هایی است که هرچند هزینه‌های توزیع را بالا می‌برند، اما خدماتی نظیر حملونقل ارزان‌تر را نیز ارائه می‌دهند. نیاز به واسطه‌های مختلف برای تحویل کالا به مصرف‌کننده بسته به نوع کالای توزیعی متغیر است؛ برخی محصولات مصرفی می‌توانند بدون واسطه به فروش برسند، در حالی که کالاهای صنعتی اغلب نیازمند واسطه‌هایی برای رساندن به خریدار هستند. واسطه‌ها شامل نمایندگان/کارگزاران، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان هستند.
شبکه توزیع متشکل از کارخانه‌ها برای تولید و مونتاژ محصولات، انبارها برای ذخیره‌سازی کالاها با موجودی زیاد، مراکز توزیع که علاوه بر پردازش سفارشات، کالاهای مرجوعی را نیز دریافت می‌کنند و موجودی پایین‌تری نسبت به انبارها دارند. همچنین، نقاط عبوری وجود دارند که در آن‌ها تعویض بار و کراس-داکینگ انجام می‌شود بدون اینکه کالا ذخیره شود، فقط به منظور تسریع در تحویل کالا. فروشگاه‌های خرده‌فروشی سنتی و مدرن و هایپرمارکت‌ها، فروشگاه‌های تخفیف‌دار، زنجیره‌های اختیاری و تعاونی‌ها همگی از این شبکه توزیع برای فروش محصولات استفاده می‌کنند.
پیشنهاد میکنیم قبل از هر چیز بحش دوم مقاله لجستیک را نیز بررسی و مطالعه بفرمایید.
منبع: