اهمیت صنعت حمل و نقل در شکوفایی اقتصاد دنیا

امروزه حمل و نقل یکی از اجزای مهم اقتصاد محسوب می گردد و بدلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر فراوانی بر فرآیند رشد اقتصادی کشورها دارد. کاهش هزینه حمل و نقل و بالتبع کاهش هزینه عرضه کالای تولیدی به بازارهای مصرف نقش زیادی در توان رقابت و گسترش سایر بخش های اقتصاد از جمله صنعت و نهایتاً اقتصاد ملی دارد، لذا برای برنامه ریزی های آینده، بررسی جایگاه کنونی و پتانسیل حمل و نقل در اقتصاد کشور، چشم انداز آتی جهانی آن و شناخت کمبودها و مشکلات مربوطه از گام های ضروری اولیه می باشد. اهمیت صنعت حمل و نقل آن جایی برجسته می شود که تاثیر آن در توسعه صنایع بررسی شود. در این مقاله عناوین زیر را خواهید یافت:

• روند تغییرات تولید ناخالص داخلی
• سهم حمل و نقل در اشتغال کشورهای در حال توسعه و پیشرفته
• اهمیت صنعت حمل و نقل در اختصاص سوبسیدهای دولتی
• دلایل اعطای سوبسید توسط دولت ها به صنعت حمل و نقل

روند تغییرات تولید ناخالص داخلی

روند تغییرات تولید ناخالص داخلی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه نشان می دهد که همراه با افزایش تولید ناخالص داخلی، سهم ارزش افزوده بخش حمل و نقل بیش از شتاب تولید ناخالص داخلی است. بدین ترتیب همبستگی نزدیک و آشکاری بین بخش حمل و نقل و دیگر پارامترهای کلی اقتصاد ماننده سرمایه گذاری، اشتغال و مصرف دیده می شود. آگاهی از پاره ای از واقعیت های اقتصادی در این زمینه ها ما را در شناخت مسئله یاری می دهد.

در کشورهای در حال توسعه

در برخی از کشورهای در حال توسعه سرمایه گذاری در بخش حمل و نقل حدود 50 درصد سرمایه گذاری ثابت ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهد. ساخت، مونتاژ وسایل و تامین خدمات مربوط به حمل و نقل از فعالیت های رو به رشد در بیشتر کشورهای در حال توسعه و کم درآمد و مونتاژ اتومبیل از فعالیت های اشتغال زا در کشورهای با درآمد متوسط است. بخش حمل و نقل مهم ترین مصرف کننده انرژی تجاری در بیشتر کشورهای در حال توسعه است. به طوری که بین 20 تا 40 درصد انرژی مصرفی این کشورها را بخش حمل و نقل به خود اختصاص می دهد.

سهم حمل و نقل در اشتغال کشورهای در حال توسعه و پیشرفته

سهم بخش حمل و نقل در اشتغال کشورهای در حال توسعه بیش از کشورهای پیشرفته است و این روند رو به افزایش است. به علاوه رشد افزایش بخش حمل و نقل در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای در حال توسعه بیش از روند اشتغال در سایر بخش های اقتصادی است.

به طور کلی سهم اشتغال بخش حمل و نقل در کشورهای مختلف بین 5 الی 12 درصد شاغلان کل هر جامعه است. این نکته نشان دهنده اهمیت صنعت حمل و نقل در شکوفایی یک کشور است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شرکت های:

• راه آهن
• هواپیمایی
• کشتیرانی

در زمره بزرگترین بنگاه های اقتصادی شمرده می شوند. به ویژه در برخی از کشورها شرکت های راه آهن بزرگترین بنگاه های اقتصادی با بالاترین تعداد شاغلین می باشند. به عنوان مثال در هندوستان و چین راه آهن به ترتیب 1.15 و 2.5 میلیون نفر از شاغلین را در اختیار دارد.

اهمیت صنعت حمل و نقل در اختصاص سوبسیدهای دولتی

سوبسیدهایی که دولت ها به خدمات حمل و نقل می پردازند عمدتا در جهت و به منظور گسترش دسترسی همگانی به این بخش است. هر چند ملاحظات زیست محیطی (مانند پرداخت یارانه به حمل و نقل ریلی) و مسائل امنیتی نیز در سال های اخیر نقش فزاینده ای در تخصیص سوبسیدها داشته است. در اتحادیه اروپا آمارهای کمک های دولتی نشانگر بالاترین سهم بخش ترانسپورت در مجموع بخش های اقتصادی می باشد.  در سال 2001 بیش از 46 درصد مجموع یارانه های دولتی به بخش حمل و نقل تخصیص یافته بود.

اختصاص سوبسید در بخش حمل و نقل ریلی و هوایی

در حمل و نقل ریلی، به دلیل توجه به مسائل زیست محیطی، بیشترین سهم را در یافت نموده بود. بر خلاف آن سوبسید تخصصی به حمل و نقل هوایی از سال 1998 شروع به کاهش نمود. (هر چند در فاصله سال های 2001 تا 2003، به دنبال اقدامات حمایتی دولت ها پس از واقعه یازدهم سپتامبر 2001، این جهت گیری تا حدی معکوس گردید) چگونگی پرداخت یارانه ها نیز متفاوت بوده است.

مثال

در اتحادیه اروپا بخشودگی های مالیاتی و کمک های مستقیم تمامی کمک دولت ها به صنعت حمل و نقل ریلی، جاده ای و دریایی را تشکیل می داد. در حالیکه که یارانه به بخش هوایی بیشتر به صورت افزایش مشارکت دولت در سهام شرکت ها بوده است.

خدمات صنعت حمل و نقل

خدمات حمل و نقل اغلب به عنوان کالاهای عمومی مورد نیاز جامعه (Merit Goods) تلقی می شوند که باید در دسترس همگان قرار داشته باشند. این خدمات نه تنها به عنوان نهاده و زیربنای تمامی فعالیت های اقتصادی دیگر طبقه بندی می شوند بلکه برای رفع نیاز روزمره مردم ضروری هستند. بنابراین دسترسی فراگیر به شبکه ترانسپورت برای عموم در قیمت مناسب یکی از سیاست های کلی دولت های اتحادیه اروپا بشمار می رود. یارانه ها برای ضمانت ارائه خدمات در مکان ها و زمان هایی پرداخت می شوند که در غیر این صورت ارائه آن ها مقرون به صرفه نخواهد بود.

مثال

در آمریکا کمک به سیستم حمل و نقل هوایی قبل از سال 2001 تنها محدود به ارائه سوبسیدهای دولت فدرال برای سرویس به مناطق دور دست بود. همچنین استرالیا به سرویس های کشتیرانی که بین جزایر تاسمانیا و خاک اصلی استرالیا رفت و آمد می کنند، کمک مالی می نمایند.

دلایل اعطای سوبسید توسط دولت ها به صنعت حمل و نقل

همان طور که ذکر شد، دلایل گوناگونی برای اعطای سوبسید توسط دولت ها به بخش ترانسپورت آورده می شود که از آن حمله انتقال تکنولوژی و توسعه منطقه ای است.

مثال

دولت ونزوئلا به اشخاصی که از طریق ارائه خدمات حمل و نقل هوایی عمومی کسب درآمد می نمایند، تخفیف های مالیاتی چشمگیری می دهد. قانون مربوطه در این مورد به صورتی طراحی شده که مدرنیزه نمودن ناوگان هوایی را تشویق نماید، ضوابط حفظ محیط زیست را رعایت کند، تکنولوژی جدید را در رابطه با ارائه سرویس های هوایی بکار گیرد و به ترتیب پرسنل فنی حمل و نقل هوایی بپردازد.

بدین ترتیب دیدیم که اهمیت صنعت حمل و نقل در ارتقای کشورها از دیدگاه اقتصادی به چه شکل است. همان طور که گفته شد قانون یکنواختی در کشورهای مختلف برای ارائه یارانه دولتی به بخش حمل و نقل وجود ندارد. در شیلی حمل و نقل دریایی سوبسید دریافت نمی کند در حالیکه این بخش در

• کره جنوبی
• ژاپن
• هندوستان

به دلایل توسعه منطقه ای و توان رقابت با سایر کشورها، به شدت مورد حمایت دولیت قرار دارد. در اندونزی با ارائه تخفیف های مالیاتی به سرمایه گذاران این صنعت کمک می شود.