سازمان های مرتبط با حمل و نقل

در مقالات قبل با متصدیان حمل و نقل و شرکت های کریر و فورواردر آشنا شدیم و وظایف آن ها را برشمردیم. اما در این مقاله قصد داریم تا در خصوص سازمان های مرتبط با حمل و نقل صحبت کنیم. به طور کلی، موسسات و سازمان هایی که به نوعی در فعالیت های حمل و نقل در سطح ملی و بین المللی مشارکت دارند را می توان به دو گروه تفکیک نمود:

1. موسساتی که مستقیما با حمل فیزیکی کالا سر و کار دارند.
2. سازمان هایی که مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با حمل و نقل فعالیت می نمایند و یا بخشی از فعالیت آنان در رابطه با حمل و نقل است.

دسته بندی سازمان های مرتبط با حمل و نقل

سیاست گذاران و سازمان های مرتبط با حمل و نقل در کشورهای مختلف و همچنین در سطح بین المللی تابع قوانین و مقرراتی هستند که توسط برخی سازمان های داخلی و یا بین المللی وضع می شوند. در ایران عمده ترین آن ها به شرح ذیل می باشد:

1. حمل و نقل جاده ای
2. حمل و نقل ریلی
3. حمل و نقل دریایی
4. حمل و نقل هوایی

حمل و نقل جاده ای

سازمان های دولتی ناظر بر امور حمل و نقل جاده ای در جمهوری اسلامی ایران سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور که تابع وزارت راه و ترابری است، می باشد. وظایف عمده این سازمان، اداره امور حمل و نقل جاده ای و شرکت های فعال در این امر در کشور و تدوین مقررات و آئین نامه ای مربوطه می باشد.

سازمان ناظر در سطح بین المللی اتحادیه حمل و نقل بین المللی جاده ای IRU می باشد که از سازمان های تابعه سازمان ملل متحد محسوب می شود و وظایفی مشابه سازمان های بین المللی در امر حمل و نقل جاده ای دارد.

حمل و نقل ریلی

در مورد حمل و نقل ریلی در حال حاضر تفکیکی بین سازمان ناظر و سازمان حمل کننده راه آهن در کشور وجود ندارد و سازمان راه آهن جمهوری اسلامی ایران هر دو وظیفه  را به عهده دارد.

در سطح بین المللی سازمان های مرتبط با حمل و نقل خاصی وجود ندارد. بلکه امور بوسیله سازمان های مختلفی مانند سازمان های ذیل انجام می گیرد:

• سازمان جهانی راه آهن UIC که استانداردهای راه آهن را تدوین و به راه آهن ها ابلاغ می نماید.
• سازمان ناظر بر اجرای کنوانسیون COTIF در اروپای غربی و خاورمیانه OTIF می باشد.
• سازمان ناظر بر اجرای کنوانسیون SMGS در اروپای شرقی و کشورهای CIS سازمان OSJD می باشد.

حمل و نقل دریایی

سازمان دولتی ناظر بر امور حمل و نقل دریایی در جمهوری اسلامی ایران، سازمان بنادر کشتیرانی است که یکی از معاونت های وزارت راه و ترابری می باشد.

وظایف سازمان بنادر کشتیرانی

وظایف عمده این سازمان اداره امور بنادر کشور به شرح زیر می باشد:

• نظارت بر شرکت های حمل و نقل دریایی داخلی و خارجی
• اداره امور آب های ساحلی
• تدوین آئین نامه ها و مقررات لازم در امر حمل و نقل دریایی داخلی و خارجی
• دادن گواهینامه ملوانان و خدمه کشتی ها
• بررسی کنوانسیون های بین المللی در امر حمل و نقل دریایی

در سطح بین المللی ارگان ناظر بر امور حمل و نقل دریایی سازمان بین المللی دریانوردی IMO می باشد که یکی از سازمان های تابعه سازمان ملل متحد است و تنظیم و تدوین مقررات بین المللی حمل و نقل دریایی را در سطح بین المللی به عهده دارد.

حمل و نقل هوایی

سازمان های مرتبط با حمل و نقل هوایی در دولت جمهوری اسلامی ایران، سازمان هواپیمایی کشوری می باشد که یکی از معاونت های وزارت راه و ترابری است و از وظایف عمده آن اداره امور فرودگاه های کشور و وظایفی مشابه سازمان بنادر و کشتیرانی لیکن در امر حمل و نقل هوایی می باشد.

در سطح بین المللی ارگان ناظر بر امور حمل و نقل هوایی، سازمان بین المللی هواپیمایی ICAO می باشد که یکی از سازمان های تابعه سازمان ملل متحد است. همچنین تنظیم و تدوین مقررات بین المللی حمل و نقل هوایی را در سطح بین المللی به عهده دارد.

موسسات مرتبط با حمل و نقل

موسسات خدماتی تخصصی

این موسسات شرکت هایی هستند که هر یک در محدوده ای خاص به ارائه خدمات تخصصی در کار حمل و نقل می پردازند. مهم ترین این نوع موسسات عبارتند از:

شرکت های بازرسی

این شرکت ها عمده فعالیت شان این است که وضعیت فنی و رده بندی وسایل حمل را انجام داده و بعضا از طرف خریدار، کالا را در مبدا مورد بازرسی کمی و کیفی قرار داده و مطابقت آن با اسناد (قرارداد خرید-اعتبار اسنادی-پروفرما و غیره) را تایید می نمایند. گواهینامه های صادره توسط این گونه موسسات از مهم ترین اسناد تجاری بشمار می روند. فعالیت این گونه شرکت ها از طرف مراجع ذیصلاح مورد کنترل قرار می گیرد تا:

1. از تخصص و دانش لازم برخوردار باشند.
2. اعتبار لازم را در جهت تضمین گواهی های صادره داشته باشند.

شرکت های کارگزاری ترابری

این گونه موسسات مانند نمایندگی های کشتیرانی و آژانس های هوایی و کارگزاران گمرکی حسب مورد به نمایندگی از طرف متصدیان حمل یا تجار و فرستندگان کالا عمل می نمایند. فعالیت آنان عمدتا ارائه خدمات خاص محلی است.

شرکت های تخلیه و بارگیری

این موسسات ارائه خدمات تخلیه و بارگیری کالا و گاهی خدمات دیگر مانند انبارداری، بارشماری، خنکاری، دوبه کاری، بسته بندی و غیره را به عهده می گیرند. این موسسات با نام Stevedoring Companies شناخته می شوند. عمده فعالیت این گونه شرکت ها در بنادر و مبادی ورود و خروج کالا می باشد.

متصدیان خدمات خاص

در مبادی ورود و خروج کالا اغلب علاوه بر فعالیت های تخلیه و بارگیری و انبارداری و مشابه آن ارائه خدمات عملیاتی و فنی دیگری نیز ضرورت می یابند. از آن میان به فعالیت های یدک کشی در بنادر و یا خدمات کارگاهی، تعمیرات و شستشوی کانتینرها می توان اشاره نمود.

موسسات خدمات عمومی

این گروه موسساتی هستند که به طور مستقل عمل می کنند و بخشی از فعالیت آنان در رابطه با نیازهای حمل و نقل انجام می شود. از این میان می توان به فعالیت بانک ها در رابطه با اعتبارات اسنادی و عامل اصلی در پرداخت های تجاری و همچنین شرکت های بیمه در رابطه با بیمه های حمل و نقل و بالاخره به فعالیت موسسات حقوقی و هیئت ها و دیوان های داوری اشاره نمود.

بدین ترتیب دیدیم که سازمان های مرتبط با حمل و نقل، بخش های ناظر و موسسات مربوط به این حوزه چه وظایفی دارند و به چه بخش هایی تقسیم می شوند.