الفبای حمل و نقل و حمل و نقل بین المللی

به زبان ساده حمل و نقل بین المللی و یا به عبارتی، لجستیک بین الملل به معنای انتقال مسافر و یا کالا بین دو کشور است. این دو کشور ممکن است که مرزی زمینی، دریایی یا هوایی داشته باشند. حمل و نقل و توزیع نقش مهمی در تجارت بین المللی دارند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با یکی از بنیادین ترین و ابتدایی ترین مفاهیم این حوزه به شکلی جامع و کامل آشنا کنیم. در این متن عناوین زیر را خواهید یافت:

• حمل و نقل چیست؟
• لغت حمل و نقل
• تعریف حمل و نقل بین المللی
• حمل و نقل زمینی
• حمل و نقل دریایی
• حمل و نقل هوایی
• خدمات وابسته به حمل و نقل
• انواع حمل و نقل از نظر EBOPS
• خدمات حمل بار (Freight Services)

حمل و نقل چیست؟

حمل و نقل یا جابجاگری (Transportation) اصطلاحی است بسیار ژرف و گسترده که شامل “عمل جابجایی انسان، کالا، انرژی، خدمات، اطلاعات و دانش در یک فضای ترکیبی فیزیکی و مجازی” بوده و “مجموعه ای از علوم، فنون، تخصص ها، روش ها، سیاست ها، قوانین و مقررات مربوط به طراحی، ساخت و به کار بردن افزارها و دستگاه های جابجاگر، بسترهای محیطی و شبکه های جابجایی” را در بر می گیرد.

لغت حمل و نقل

از نظر لغوی واژه Transport از ترکیب دو کلمه لاتین Trans به معنای عبور و Portare به معنای حمل کردن تشکیل شده است. در حقیقت حمل و نقل یکی از گسترده ترین دانش ها و فنون بشری است که به گونه ای سایر علوم و فنون جهان را مستقیم یا غیر مستقیم در بر گرفته است.

تعریف حمل و نقل بین المللی

سازمان های بین المللی تعاریف گوناگونی از حمل و نقل بین المللی ارائه می نمایند. در فصل دوم نظام حساب های ملی System of National Accounts (S.N.A.) که بوسیله سازمان ملل در سال 1968 تهیه گردیده، خدمات لجستیک بین الملل جز فعالیت های طبقه بندی شده و شامل حمل و نقل زمینی (جاده ای و ریلی)، دریایی، هوایی و خطوط انتقال انرژی می شود.

حمل و نقل زمینی

حمل و نقل زمینی در نظام حساب های ملی سازمان ملل شامل حمل و نقل مسافر و بار توسط راه آهن و جاده و همچنین حمل و نقل توسط لوله و نیز خدمات مدیریتی جانبی، از قبیل اداره موارد زیر می باشد:

در این تقسیم بندی، فعالیت های ساخت زیربناها و سخت افزارهای حمل و نقل از قبیل ساخت وسایل نقلیه، تعمیرگاه ها، رستوران ها، ساخت جاده و مسیر قطار و غیره به حساب نیامده است. فعالیت های مربوط به ساخت وسایل نقلیه و قطعات یدکی و تعمیرگاه ها جزو واحدهای صنعتی محسوب شده و ساخت جاده ها و خطوط ریلی، تونل و پارکینگ جزو فعالیت های ساختمانی تقسیم بندی شده اند.

حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی شامل حمل و نقل مسافر و کالا در اقیانوس ها و آب های خارجی و خدمات جانبی آن شامل موارد زیر می باشد:

توجه داشته باشید که فعالیت های مربوط به تعمیر، بازسازی و اوراق کردن کشتی ها جزو فعالیت های صنعتی به حساب می آیند.

حمل و نقل هوایی

شامل حمل و نقل هوایی مسافر و بار، اداره فرودگاه ها، محوطه پرواز، تسهیلات هوانوردی و اجاره هواپیماست. همچنین توجه داشته باشید که ساخت و تعمیر هواپیما جزو فعالیت های صنعتی و ساخت فرودگاه جزو فعالیت های ساختمانی محسوب می شود.

خدمات وابسته به حمل و نقل

این خدمات شامل خدمات مدیریتی مانند جابجایی بار و مسافر، بازرسی و کنترل وسایل نقلیه جاده ای، کشتی، هواپیما، انبارداری، آژانس های ارائه دهنده سرویس های حمل و نقل و غیره است.

از سوی دیگر سازمان توسعه و همکاری اقتصادی OECD در طبقه بندی موازنه پرداختی های جامع بخش خدمات Extended Balance of Payments Services Classification (EBOPS) حمل و نقل را در برگیرنده تمامی فعالیت های لجستیک می داند که بوسیله ساکنان یک جامعه برای جامعه دیگر ارائه شده و شامل حمل مسافر، حرکت کالا، اجاره وسایل حمل و نقل (با یا بدون خدمه) (چارتر) و سایر خدمات جانبی و حمایتی می شود.

انواع حمل و نقل از نظر EBOPS

EBOPS هشت نوع متفاوت حمل و نقل را مشخص می کند:

1-جاده ای: در برگیرنده حمل و نقل بین المللی بار توسط کامیون و سایر ماشین های باری و حمل و نقل بین المللی مسافر بوسیله اتوبوس و سایر وسایل حمل عمومی می باشد.

2-ریلی: شامل تمامی خدمات ترنسپورت توسط ترن

3-هوایی: تمامی خدمات حمل و نقل هوایی شامل مسافر و کالا

4-فضایی: شامل ارسال ماهواره ها به فضا توسط سازمان های فضایی دولتی برای صاحبان ماهواره های تجارتی مثل شرکت های مخابراتی و …

5-دریایی: شامل تمام خدماتی که از طریق دریا انجام می شود.

6-آب های داخلی: مربوط به فعالیت های بین المللی حمل و نقل بر روی رودخانه ها، کانال ها و دریاچه ها شامل آبراهه های داخلی یک کشور یا مسیرهای آبی مشترک بین دو یا تعداد بیشتری از کشورها می باشد.

7-خطوط لوله انتقال انرژی: شامل حمل و نقل بین المللی هر گونه کالا در خطوط انتقال لوله و شبکه انتقال انرژی می گردد. همچنین در این بخش ایستگاه های تقویت فشار (شارژ) الکتریسیته، آنجا که جدا از مراکز تولید (ژنراتورها) و توزیع واقع شده اند، قرار دارد.

8-خدمات حمایتی و جانبی: شامل هر گونه فعالیتی که در مجموعه های فوق قرار نمی گیرند. در عمده ترین شکل این موارد شامل خدمات مسافری و حمل بار می شوند.

خدمات حمل بار (Freight Services)

بار (Cargo or Freight) شامل کلیه کالاها و تولیدات می گردد که به منظور تجارت توسط کشتی، هواپیما، ترن، ون یا کامیون از نقطه ای به نقطه ای دیگر حمل می گردد. امروزه از کانتینر به منظور جابجایی اغلب کالاهایی که در مسافت زیاد و با سیستم چند وجهی (Inter-Model) جابجا می شوند، استفاده می شود. خدمات حمل با به چند بخش تقسیم می شود:

• خدمات مربوط به صادرات کالا در مبادی صادراتی که معمولا هزینه آن بر عهده کشور مقصد است.
• خدمات مربوط به واردات کالا که هزینه آن را کشور بومی پرداخت می نماید.
• خدمات مربوط به حمل و نقل کالاهایی که نه صادرات و نه واردات یک کشور است بلکه به عنوان ترانزیت از سرزمین کشور بومی عبور می نماید.
• خدمات مربوط به حمل و نقل کالای کشور بومی بین کشورهای دیگر (توسط نمایندگی شرکت های بومی یا شرکت های غیربومی)
• خدمات حمل و نقل بین دو نقطه ساحلی در یک کشور
• حمل و نقل محموله های پستی
• اجاره کوتاه مدت وسایل حمل و نقلی
• خدمات بندری شامل کشیدن سکوهای حفاری (Towing)، چرثقیل های شناور و ماشین های لایروبی، بارگیری و تخلیه کانتینر، انبارداری، بسته بندی، کمک های ناوبری، تعمیر و نظافت در بنادر و فرودگاه ها بر روی کشتی ها و هواپیماها و عملیات نجات.
• نمایندگی های فروش (بار، مسافر و خدمات کارگزاری)

بدین ترتیب دیدیم که پایه حمل و نقل و همچنین لجستیک بین الملل بر چه ستون هایی استوار است. تنها نکته باقی مانده اصطلاح کابوتاژ (Cabotage) است که برای توصیف خدمات حمل و نقل بین شیوه ها و نقاط مختلف در داخل یک کشور به کار می رود و در آن خدمات ارائه شده توسط سازمان های کشور بومی به شرکت های خارجی یا بلعکس گنجانده می شود.