ارتباط تجارت جهانی و صنعت حمل و نقل

اگر ابعاد مختلف توسعه را مورد بررسی قرار دهیم، در می یابیم که کلیه فعالیت های اقتصادی از هنگام شروع تا زمان بهره برداری به نحوی با مسئله حمل و نقل ارتباط داشته اند. در واقع می توان گفت که از آغاز قرن بیستم انقلاب در صنعت حمل و نقل مکمل انقلاب صنعتی قرن هجدهم و عامل پویایی جامعه جهانی به سطح امروزی آن بوده است. در این مقاله عناوین زیر را خواهید یافت:

• اهمیت تجارت جهانی
• ارتباط تجارت جهانی و حمل و نقل
• آمارها چه می گویند؟
• سهم صادرات مواد خام در مناطق در حال توسعه
• سهم ایران در صادرات مواد خام
• ویژگی کشورهای بالای لیست تجارت بین الملل

اهمیت تجارت جهانی

در ساده ترین تعریف، تجارت بین الملل به معنی فرآیند داد و ستد کالا و محصول بین دو یا چند بازار خارجی تعریف می شود. بدیهی است که اگر فعالیت های تولیدی در قالب یک سیستم منظم، هماهنگ و برنامه ریزی شده با رعایت تقدم و تاخر لازم به مرحله عمل نرسد در نهایت اختلال در کل مجموعه اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. لذا اقتضا می نماید که کلیه فعالیت ها به طور سیستماتیک یعنی متناسب با نقش و تاثیر هر یک از آن ها در کل مجموعه مورد توجه قرار گیرد. چرا که برخورد مستقل با اجزای یک سیستم، بدون توجه به ارتباط و تاثیر متقابل اجزا با یکدیگر، ناهنجاری در عملکرد و کندی در روند پیشرفت فعالیت ها را در بر خواهد داشت.

ارتباط تجارت جهانی و حمل و نقل

در رابطه با صنعت حمل و نقل و ارتباطش با تجارت جهانی می توان گفت که اگر ناوگان حمل و نقلی و تاسیسات زیربنایی مورد نیاز آن متناسب با توسعه سایر بخش ها مورد توجه قرار نگیرد، در گردش چرخ های مجموعه اقتصاد، کندی و نارسایی ایجاد می گردد. این هماهنگی می بایست در کلیه شئون توسعه نظیر برنامه ریزی، سیاست گذاری، سرمایه گذاری و غیره صورت پذیرد تا اقتصاد جهانی بتواند به رشد پیش بینی شده خود در هر سال دست یابد.

آمارها چه می گویند؟

بر اساس آمارهای موجود حجم کل تجارت جهانی کالا و خدمات در فاصله سال های 1985 الی 2007 از 3.940 تریلیون دلار به رقم بی سابقه 34.569 تریلیون دلار رسید. توجه داشته باشید که بحران مالی جهانی در سال 2008 موجب کاهش این رقم به 33.830 تریلیون دلار گردید.

از مجموع رقم فوق کشورهای توسعه یافته منطقه آسیا –پاسیفیک، اروپا وآمریکای شمالی حمعا حدود 66درصد تجارت جهان را در اختیار داشته اند.

از سوی دیگر سهم 34 کشور عمده جهان به ترتیب مرتبه فعالیت در صادرات (بیش از 100 میلیون دلار در سال 2007) و واردات کالاها و خدمات جهانی می باشد. در میان کلیه کشورهای تولید کننده مواد خام تنها عربستان سعودی در فهرست کشورهای صادرکننده کالا و واردکننده خدمات قرار گرفته است. به دلیل حجم بالای تولید و صادرات نفت، درآمد زیاد و جمعیت کم.

در چند سال گذشته کشورهای در حال توسعه اگر چه سهم خود را در تولید جهانی به نسبت سال های قبل افزایش دادند. بنابراین این کشورها هنوز بخش کوچکی از مجموع بازده جهانی را در اختیار داشتند.

با توجه به چارت دایره ای بالا ملاحظه می فرمایید که از نظر آماری این کشورها تنها 0.6 درصد صادرات و 0.8 درصد واردات جهانی را به خود اختصاص داده بودند. اتحادیه اروپا، ایالات متحده و چین سه بازار عمده کالاهای صادراتی کشورهای در حال توسعه بوده اند. فقدان تنوع در محصولات تولیدی و صادراتی به عنوان بزرگترین مشکل کشورهای مذکور ایفای نقش می نماید.

سهم صادرات مواد خام در مناطق در حال توسعه

تقسیم بندی منطقه ای تجارت جهانی حاکی از آن است که سهم صادرات موارد خام در مناطق در حال توسعه شامل:

• آسیا
• خاورمیانه
• آفریقا
• آمریکای لاتین

از مجموع تجارت آن ها بیش از دو سوم بوده است. در یک آمارگیری نمونه ای از 91 کشور در حال توسعه، در 67 کشور سهم صادرات موارد خام بیش از 50 درصد بوده و در برخی موارد تا 95 درصد می رسیده است. این امر آسیب پذیری اقتصاد تک محصولی و وابستگی به صادرات مواد خام را به خوبی آشکار می سازد.

سهم ایران در صادرات مواد خام

ایران اگرچه چهارمین تولیدکننده نفت در جهان می باشد (گزارش EIA 2008) لیکن در تولید انواع کالاهای پتروشیمی در مقام 80 جهان قرار دارد. (نقل قول از رئیس کمیسیون انرژی مجلس، همشهری 1386.5.10)

به موجب آمار نشریه معتبر Oil & Gas Journal در اول ژانویه 2007 ذخایر اثبات شده نفت ایران بیش از 136 میلیارد بشکه یا تقریبا 10درصد کل ذخایر اثبات شده جهان بوده است. ایران دارای 40 خوضه تولیدی اصلی، 27 حوضه در خشکی و 13 حوضه در فلات قاره، با حداکثر تمرکز در جنوب غربی کشور به ویژه در اسان خوزستان و در نزدیکی مرز عراق می باشد. از نظر میزان سولفور، نفت ایران عمدتا متوسط می باشد. ایران چهارمین تولید کننده نفت جهان و دومین تولید کننده اوپک می باشد. ظرفیت تولید کشور حداکثر 4.2 میلیون بشکه در روز، معادل 5درصد کل تولید جهان است.

ویژگی کشورهای بالای لیست تجارت بین الملل

کشورهایی که بالاترین سهم را در تجارت جهانی داشته اند، بزرگترین ارائه کنندگان خدمات تجاری (شامل صنعت حمل و نقل) نیز بوده اند. به عبارت دیگر توسعه اقتصادی مترادف با توسعه بخش حمل و نقل بوده است. با توجه به نقش و اهمیت حمل و نقل در توسعه اقتصادی جامعه ضرورت گسترش کمی و کیفی آن از طریق سرمایه گذاری بیشتر و انجام تحقیقات و به کارگیری متدهای علمی در جهت بهبود و دستیابی به سیستمی هماهنگ، سریع، مطمئن، ارزان و قابل انعطاف اجتناب ناپذیر می باشد.

بدین ترتیب دیدیم که تجارت بین الملل نه تنها منجر به افزایش تولید می شود، بلکه به کشورها امکان مشارکت در اقتصاد جهانی را می دهد. این نکته را توجه داشته باشید که در اقتصاد امروز، یکی از اصلی ترین مقیاس های سنجش قدرت اقتصادی کشور ها شاخص تولید ناخالص ملی و تراز تجاری کشور ها در نظر گرفته می شود. به همین دلیل اقتصاد و تولید صادرات محور در بهبود این شاخص ها نقش کلیدی را ایجاد می کنند.